Do tworzenia programów przydałaby się wiedza z dydaktyki ogólnej (dziedziny programów szkolnych – definicje podstawowe, pojęcia, terminy, charakterystykę przedmiotów interdyscyplinarnych podstaw programu i teorii programu, zasady prac programowych wśród nich pomoc w odczytywaniu, wyborze, formułowaniu ideałów, zadań i celów kształcenia). Ważnymi pojęciami w opracowaniu programu jest wzorzec i kreowanie programu.
Wzorzec programu – dotyczy modelu pracy nad programem, a zwłaszcza zastosowanie organizacji elementów planistycznych programu. Może być zamienny z organizacją programu, który oznacza uporządkowanie elementów programu w oddzielną całość. Podyktowany jest orientacją filozoficzną programisty i jego podejściem do programu. Jest złożoną konstrukcją, wymaga dużej wiedzy i wielkiej staranności w opracowywaniu.
Elementy wzorca:
- Ideały, zadania, cele,
- Materiał nauczania,
- Sytuacje dydaktyczne (przeżycia, doświadczenia, z których składa się proces nauczania),
- Sposoby oceniania.
- źródła (nigdy nie jest tak, ze czerpiemy z jednego miejsca, zazwyczaj z kilku naraz): społeczeństwo, wiedza ucznia, wieczność, boskość (duchowość),
Cechy konstrukcyjne wzorca:
- Zakres – ilość i szczegółowość materiału w programie, czym jest kształcenie? Co rozumiemy przez człowiek wykształcony? Światły?, faworyzuje się tu dziedzinę fizyczną, pomijając emocjonalną i psychoruchową,
- Integracja – powiązanie rodzajów wiedzy i doświadczeń, które planujemy włączyć do programu, dzięki integracji uczeń zyskuje spójny obraz wiedzy, integracja zachodzi wyłącznie w umyśle dziecka,
- Kolejność – ułożenie elementów programu, bierzemy pod uwagę treść, możemy zastosować 4 zasady uczenia się: uczenie się od prostego do złożonego, zachowanie warunków wstępnych uczenia się danego materiału przechodzenie od całości do części,
- Ciągłość – w programie powraca się do zasadniczych pojęć i umiejętności, których opanowanie powinno stawać się głębsze i dokładniejsze,
- Wyrazistość – powiązania pionowe i poziome miedzy różnymi elementami i cechami programu, wyrazistość pionowa oznacza ułożenie treści w sekwencje obejmujące kolejne klasy, a pozioma powiązaniem elementów występujących jednocześnie tzw. Programy zintegrowane,
- Równowaga – każdy element i każdą cechę wzorca należy wziąć w odpowiedniej proporcji i czasie, należy jej szukać między:
- ześrodkowaniem programu na dziecku i na przedmiotach,
- potrzebami jednostki i społeczeństwa,
- zadaniami kształcenia powszechnego i przystosowanego do danych uczniów,
- poszerzeniem i pogłębianiem treści,
- treścią tradycyjną i nowoczesną,
- zadaniami związanymi z różnymi stylami uczenia się różnych grup uczniowskich,
- różnymi metodami nauczania i sytuacjami dydaktycznymi,
- pracą i zabawą,
- wpływami edukacyjnymi społeczności i szkoły.
Typowe wzorce programu:
- ześrodkowanego na materiale, wiedzę uważa się za integralny i podstawowy składnik programu, materiały dydaktyczne mają strukturę wiedzy. Wzorce takie to m.in. przedmiotowy, ześrodkowany na dziedzinie nauki, pól treściowych, korelacyjny, procesualne,
- ześrodkowanego na uczniu, reakcja na pierwszą grupę wzorców, stawia się w centralnym miejscu ucznia w programie szkolnym, wzorce te można spotkać w Szkołach Podstawowych w klasach 1-3, dziecko uczy jeden nauczyciel,. Zaliczamy: wzorzec ześrodkowany na dziecku, ześrodkowany na doświadczeniu, romantyczne, humanistyczne
- ześrodkowanego na rozwiązaniu problemu, ukierunkowany na treść i rozwój uczniów, ujmują jednostkę w otoczeniu społecznym, problem jest przedmiotem nauki, do niego dobiera się dyscyplinę i przedmioty, Występują: wzorce wyśrodkowane na sytuacje życiowe, problemów rdzeniowych (ważnych dla wszystkich uczniów), ześrodkowane na problemach społecznych i rekonstukcjonistycznych (przygotowujące do zmian społecznych).
- techniczno-scjentystyczne np. behawiorystyczne, menadżerskie, systemowe i akademickie podejście do programu szkolnego, pasuje do wzorca ześrodkowanego na wiedzy, na rozwiązaniu problemu. Wiąże się z rozwojem metod empirycznych i rozkwitem nauk przyrodniczych, sposób myślenia. Kreowanie programu owocuje planem lub szkicem, na podstawie którego leży struktura środowisk dydaktycznych i koordynuje korzystanie z zasobów kadrowych, materialnych i technicznych. Program to całość łącząca elementy, aby służyły wspólnemu zadaniu edukowania jednostek, a jednocześnie daje do rąk plan działania. Im precyzyjniej i bardziej zdecydowanie określimy środki tym pewniejszy będzie nasz cel, co chcemy osiągnąć. Systematycznie konstruowany projekt podlega ewaluacji z różną dokładnością. M.in. F. Bobbit, W.W. Chartes, R.W. Tayler.
- nietechniczne i niescjentystyczne np. humanistyczne i rekonceptualistyczne. Pasuje do wzorca ześrodkowanego na uczniu, na rozwiązaniu problemu. Dominuje indywidualizm, subiektywizm, estetyka, heurystyka, zachodzi między człowiekiem i jego partnerami i środowiskiem. Nie jest ważne co mamy „na wyjściu” działań, lecz ważny jest uczeń, jego aktywność w procesie kształcenia. Program rozwija się i narasta w miarę realizacji, dokładne planowanie nie ma sensu. Prace programowe skupiają się na uczniu, uczestniczą w nim uczniowie, rodzice, nauczyciele. Wg tego podejście nie można przewidzieć ideałów, celi i zadań kształcenia. Opiera się na odczuciach i racjonalności estetycznej. Zalicza się tu model naturalistyczny Glatthorna, model spraw uczniowskich Weinsteina i Fantiniego.
Tworzenie programu w ramach reformy edukacji obejmuje spełnianie wymagań dotyczących:
- struktury programu,
- celów nauczania,
- materiału nauczania,
- procedur osiągania celów (metod pracy i podręczników)
- opisu założonych osiągnięć ucznia i metod ich pomiaru (kryteria oceny wewnątrzszkolnej).
Program autorski powinien jasno i wyraźnie informować czytelnika o tym:
- jakiego przedmiotu lub jakiego bloku przedmiotów dotyczy,
- dla jakiego etapu nauczania i dla jakiej liczby godzin na tym etapie został przygotowany,
- dla jakiego typu kursu jest on odpowiedni.
- wyraźnie charakteryzować uczniów, określając, dla jakiego rodzaju użytkowników, o jakich celach, możliwościach umysłowych i zainteresowaniach okaże się najwłaściwszy,
- jasno wskazać, jakie jest niezbędne w jego realizacji przygotowanie kadry nauczycielskiej oraz wyposażenie szkoły w pomoce naukowe i techniczne środki nauczania
- informować kto go przygotował, jakie jest doświadczenie zawodowe jego autorów i do kogo należą prawa autorskie.
Istnieje wiele teorii programu, a także wielu znanych autorów. Na szczególną uwagę zasługuje propozycja J. Gniteckiego programu kształcenia symulującego i wspierającego rozwój. Okazuje on program na tle współczesnych przemian, a także jest cennym źródłem przemyśleń i propozycji.
O programie ukrytym. Program taki nie jest zazwyczaj znany ani nie poddaje się żadnej rejestracji. Składają się na niego czynniki m.in. atmosfera wychowawcza lub antywychowawcza w szkole, klasie, domu, styl pracy nauczyciela, opinie uczniów i rodziców o szkole, wpływ rówieśników i grup rówieśniczych, wpływ szerszego środowiska społeczno-kulturowego. Dobre lub szkodliwe oddziaływanie ukrytego programu zależy od poziomu samych uczniów i od wpływu planowej pracy szkoły, a przede wszystkim od poziomu realizacji rzeczywistych programów kształcenia.
Bibliografia:
- J. Świrko-Pilipczuk, Wartości i cele kształcenia, w: F. Bereźnicki, Dydaktyka kształcenia ogólnego, Kraków 2001 3.5 s.171
Opracowały temat:
Monika Fabisiak
Angelika Głowacka
Monika Stępień
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz